Nagroda została ustanowiona przez Radę Wydziału Fizyki UW dla upamiętnienia prof. Stefana Pieńkowskiego, twórcy warszawskiego ośrodka fizyki. Przyznawana jest od 2004 roku (od 2020 roku co dwa lata) młodym polskim naukowcom, którzy nie ukończyli 40. roku życia, za znaczące osiągnięcia naukowe w dziedzinie eksperymentalnej fizyki, astronomii, chemii i biologii. Szczególną wagę przywiązuje się do umiejętności tworzenia lub współtworzenia zespołu naukowego przez kandydata oraz wprowadzania nowych tematów badawczych do polskich laboratoriów.
Inicjatorem i pierwszym fundatorem nagrody jest dr Marek Maria Pieńkowski działający za pośrednictwem Fundacji Marka Marii Pieńkowskiego. Od 2020 roku współfundatorem jest Fundacja Kościuszkowska. Laureat otrzymuje stypendium w wysokości 50 tys. zł oraz medal Fundacji Marka Marii Pieńkowskiego.
Nagrodę ustanowiono dla upamiętnienia profesora Stefana Pieńkowskiego, twórcy warszawskiego ośrodka fizyki oraz dla promowania spuścizny Stefana Pieńkowskiego, tj. działalności naukowej mającej szczególny wpływ na rozwój środowiska naukowego w Kraju. Nagroda ma zasięg krajowy i przyznawana jest corocznie za znaczące osiągnięcia naukowe w dziedzinie eksperymentalnej fizyki, astronomii, chemii i biologii, które przyczyniły się do rozwoju krajowego środowiska naukowego. W ostatnich latach regulamin Nagrody (w załączeniu) uległ znacznej modyfikacji, w szczególności:
Regulamin Nagrody
